हरि कोइराला
उर्लाबारी १४,फागुन । बैदेशिक रोजगारमा १६ वर्ष काम गरेर नेपाल फर्किनु भएका मोरङको उर्लाबारी –९ बाँसबारीका राजीव खड्काले प्राङ्गारिक मल उद्योग सञ्चालनमा ल्याउनु भएको छ ।
सन् २०१९ मा नेपाल फर्किनु भएका खड्काले सुरुमा आमा कृषि फर्म दर्ता गरेर गाई र बाख्रापालन गर्न थाल्नुभयो । दुबइ, कतार र कुवेतमा गरी १६ वर्ष बस्नु भएका खड्काले श्रीमती र छोराछोरी पनि उतै लगिसक्नु भएको थियो । मासिक ६ लाख ५० हजार रुपियाँ कमाइ रहनु भएका खड्कालाई नेपाल फर्केर कृषि उद्यम गर्ने भोक जाग्यो , र उहाँ परिवारसहित घर फर्किनुभयो । दुवईबाट हेल्थ सेफ्टी एण्ड इन्भारमेन्ट(एचएसई) गर्नु भएका खड्कालाई नेपाल आएपछि नेपाली कम्पनीहरूले जागिर खान बोलाए । ठूलो जागिर छोडेर कृषि क्रान्तिको सपना बोकेर स्वदेश फर्किनु भएका खड्को मन जागिर भन्दा गाई बाख्रातिर तानियो । लगानीका लागि कसैको मुख ताक्नुपर्ने अवस्था थिएन । त्यसैले कमाएर ल्याएको रुपियाँ गाई÷बाख्राको गोठ निर्माण र गाई बाख्रा खरिदमा लगानी गर्नुभयो ।
सन् २०२० बाट सुरु भएको आमा कृषि फर्मले आर्थिक लाभ लिन सकेन । आम्दानी र खर्च बराबर । अहिले पनि ५६ वटा बोयर जातका बाख्रा र ५ वटा लैना गाई सहित १६ वटा बाछाबाछी खड्काको फर्ममा रहेका छन् । घाटा नभएपनि कमाई भएन,खड्काले भन्नुभयो । त्यसैले गाईको गोवर र बाख्राको जुतो प्रयोग गरेर प्राङ्गारिक मल उद्योग सुरु गरेको हुँ । ७ महिना अघि सुरु भएको मल उद्योगमा ८५ लाख रुपियाँ खर्च भएको छ । कोशी प्रदेशको कृषि मन्त्रालय कृषि ज्ञान केन्द्र मोरङले ५० लाख अनुदान दिएको छ भने ३५ लाख खड्काले आफैं लगानी गर्नु भएको छ । खड्काले भन्नुभयो–प्राङ्गारिक मलले सन्तोषजनक परिणाम दिएको छ । खड्का अनुसार अहिले सम्म १८ टन मल बजारमा गइसकेको छ । जसले लानु भएको छ । उहाँहरूबाट राम्रो फिडब्याक आएको छ । अहिले प्राति किलो ३८ रुपियाँमा बिक्री भइरहेको मल अरु १ करोड लगानी गर्न सके ३० रुपियाँ सम्ममा बिक्री गर्न सकिने खड्काको भनाई छ ।
उर्लाबारी नगरपालिकाले २५ टन मल खरिद गरिदिने सम्झौता गरिसकेको छ भने कृषि मन्त्रालय कोशी प्रदेश, मधेश प्रदेशबाट पनि प्रस्ताव आएको छ । नगरले किसानलाई अनुदानमा दिने उदेश्यले खरिद गर्न लागेको उर्लाबारी –९ का वडाध्यक्ष नरबहादुर मोक्तानले बताउनु भयो । खासगरी नर्सरीहरू, तरकारी खेती, फलफूल खेतीलाई एकै वर्षमा रसायनिक मल मुक्त गराउन सक्ने क्षमता राख्ने यो मलमा नाइट्रोजन २,पोटास २दशमmव ७८ ,फस्फोरस ३, अर्गानिक कार्वन २१ प्रतिशत र पीएच लेवल ७ दशमलव ७ रहेको प्रमाणित भएको छ । गोबर र जुतोमा अरु १२ तत्वको मिश्रणबाट यो दानादार मल बनाइन्छ । दुवई र कुवेत बस्दा मुम्बईका कृषि बैज्ञानिकहरूसँगको सङ्गतले खड्कालाई कृषि क्षेत्रमा आकर्षित गरेको हो । उहाँले भन्नुभयो – घर आएर गोठ बनाउँन थाल्दा धेरैले खड्का बहुलायो भने , कतिले ओठ लेप्राए । यद्यपि जे सपना बोकेर नेपाल आएको थिएँ । त्यो पुरा गर्ने अभियानमा छु ।
कच्चा पदार्थ पु¥याउन सक्दा दैनिक १० हजार किलो मल उत्पादन गर्न सकिन्छ । तर, हाल सरदर ४÷५ हजार किलो मात्र उत्पादन भइरहेको छ । केराखेती, ड्रयागन फ्रुट,नर्सरी र तरकारी खेती गर्ने किसानलाई नै पु¥याउँन सकेको छैन् । गाउँमा काम गर्ने जनशक्ति छैन्। श्रीमती,आफू र १० जना पूर्णकालिन कामदारको मद्दतबाट काम गरिरहेको छु–खड्काले भन्नुभयो ।
उर्लाबारी नगरपालिकाले पनि ४० वर्षीय खड्काको कृषि उद्यमलाई गत वर्ष नै सम्मान गरिसकेको छ । उर्लाबारीका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत अर्जुन निरौलाले भन्नुभयो–धेरै पालिकामा प्रशासकीय अधिकृतको जिम्मेवारीमा बसें, खड्काको जस्तो उद्यम देखेको थिइन । उहाँको आफै खट्ने,१८ घण्टासम्म काम गर्ने र परिणाम निकाल्ने बानी देखेर नगरपालिकाले २५ टन मल खरिदको सम्झौता गरेको हो । निरौलाले अरु ८÷१० वटा यस्ता उद्योग स्थापना भए रासयनिक मल विस्थापित गर्न सकिने बताउनु भयो ।